یکی از اجزاء حیاتی در سیستم‌های لولهکشی، اتصالات است که برای متصل کردن دو یا چند لوله به یکدیگر استفاده می‌شود. این اتصالات در انواع مختلفی وجود دارند که هرکدام برای اهداف خاصی به کار می‌روند. از متداول‌ترین اتصالات، نوع دنده‌ای یا رزوه‌ای است. اتصالات دنده ای بر اساس مشخصات و استانداردهای خاصی طراحی و تولید میشوند. برای همین مهم است که در هنگام انتخاب آنها، اطلاعات کافی در اختیار داشته باشید. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی در مورد این نوع اتصالات به شما ارائه کنیم.
اتصالات رزوه ای چیست؟
یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین اتصالات، نوع دنده‌ای است که لولهها را به‌وسیلۀ رزوه‌ای داخلی یا خارجی به یکدیگر متصل می‌کند. منظور از رزوه، شیارهایی است که در بیرون یا درون این اتصالات دیده می‌شود.
اتصالات دنده ای از نظر محل قرارگیری رزوه‌ها به دو نوعِ نر (خارجی) و مادگی (داخلی) تقسیم‌بندی میشوند. در نوع نر، رزوه‌ها خارج از اتصالات هستند، اما در نوع مادگی، رزوه‌ها داخل اتصالات وجود دارند. همچنین این اتصالات در سه درجه‌بندی فشار موجود هستند که شامل کلاس 2000، 3000 و 6000 میشوند.
استانداردهای اتصالات دنده ای
برای طراحی و تولید این نوع اتصالات، استانداردهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- استاندارد ASME B16.11
- استاندارد MSS-SP-83
- استاندارد ASME B16.3
- استاندارد ASME B16.4
- استاندارد ASME B16.39
- استاندارد ASME B16.34
- استاندارد ASME B16.39
از بین این استانداردها، ASME B16.11، محبوبیت و رواج بیشتری دارد و امروزه بسیاری از اتصالات رزوه ای تحت این استاندارد تولید میشوند.
نکته قابل توجه آن است که در کشور ما ایران، گام رزوۀ (دنده) BSPT یا همان دنده‌ریزها رواج بیشتری دارند. البته تعداد بسیار کمی از مصرف‌کنندگان هم از گام رزوۀ (دنده) NPT یا همان دنده‌درشت استفاده میکنند.
مزایا و معایب اتصالات دنده ای
این نوع اتصالات دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
مزایا
- سهولت نصب: این اتصالات به مهارت تخصصی نیاز ندارند و به‌راحتی می‌توان آنها را نصب کرد.
- قابلیت جداشدن: اتصالات دنده ای را می‌توان به‌راحتی از سیستم لولهکشی جدا کرد. برای همین، تعمیر و نگهداری آنها آسان است.
- مناسب برای کاربردهای کم‌فشار و دمای پایین: اتصالات نوع رزوه‌ای برای طیف وسیعی از کاربردهای کم‌فشار و دمای پایین مناسب هستند و خاصیت قفل‌شوندگی قابل قبولی دارند.
معایب
- آسیب‌پذیری در برابر شکست و خوردگی: این نوع اتصالات در برابر آسیب خستگی، آسیب‌پذیر هستند و ممکن است در یک محیط نامساعد دچار خوردگی شوند.
- نامناسب برای کاربردهای فشار بالا: اتصالات نوع دنده‌ای برای کاربردهای با فشار بالا توصیه نمی‌شوند، زیرا ممکن است به‌دلیل تغییرات دما، دچار مشکلات نشت شوند.
- استحکام کمتر در مقایسه با اتصالات جوشی: استحکام آنها در مقایسه با اتصالات جوشی کمتر است و برای کاربردهای خاص با تنش بالا مناسب نیستند.
- احتمال نشت: تغییرات سریع دما می‌تواند منجر به نشت از محل رزوۀ این اتصالات شود و به‌همین خاطر برای انتقال مواد خطرناک توصیه نمی‌شوند.
مواد تشکیل‌دهندۀ اتصالات دنده ای
این اتصالات از مواد مختلفی ساخته میشوند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فولاد: این فلز، بادوام و محکم است و می‌تواند در برابر دما و فشار بالا مقاومت کند. در ساخت اتصالات فولادی معمولاً از فولاد کربن، استیل ضدزنگ و فولاد آلیاژی استفاده می‌شود.
- برنج: اتصالات برنجی برای صنایع مختلف مانند کارخانه‌های شیمیایی، مواد غذایی، روغن و داروسازی مناسب هستند.
- چدن: چدن به‌دلیل دوام و استحکام بالا برای ساخت اتصالات دنده ای به کار می‌رود.
- آهن چکش‌خوار: این ماده به‌دلیل چکش‌خواری برای اتصالات رزوه ای استفاده می‌شود و شکل‌دهی و قالب‌گیری آنها را آسان می‌کند.
این مواد براساس کاربرد اتصالات، مانند فشار، دما و گاز یا مایعی که از طریق آنها منتقل می‌شود، انتخاب میشوند.
انواع اتصالات دنده ای
این نوع اتصالات انواع مختلفی دارند که در ادامه متداول‌ترین آنها را معرفی می‌کنیم.
- زانویی ۹۰ درجه: این اتصال، به تغییر جهت ۹۰ درجه‌ای لوله کمک می‌کند.
- تی یا سهراهی: با استفاده از سهراهی می‌توان یک انشعاب با زاویه ۹۰ درجه و یک انشعاب مسقیم از لولۀ اصلی گرفت.
- چهارراهی، کراس یا صلیب: از این اتصال نیز برای انشعاب گرفتن از لولهها استفاده می‌شود.
- زانویی ۴۵ درجه: با این اتصال، می‌توان تغییر جهت ۴۵ درجه‌ای در مسیر لوله ایجاد کرد.
- کوپلینگ: برای اتصال دو لولۀ هم‌راستا به یکدیگر از کوپلینگ لوله استفاده می‌شود. همچنین برای اتصال نیپل نیز به کار می‌رود.
- مهره ماسوره: این اتصال از سه قطعه جداگانه تشکیل شده است که شامل یک مهره، یک نری (male) و یک مادگی (linear) است. وقتی دو سر نر و مادگی به یکدیگر متصل میشوند، با چرخاندن مهره می‌توان آب‌بندی لازم را در سیستم لولهکشی ایجاد کرد.
- درپوش: برای مسدودکردن انتهای لوله از این اتصال استفاده می‌شود.
جدول مشخصات انواع اتصالات رزوه ای
اگر به‌دنبال مشخصات وزنی انواع اتصالات از نوع رزوه‌ای هستید، جدول زیر اطلاعات کاملی در اختیار شما قرار می‌دهد.
کاربرد اتصالات دنده ای
اتصالات نوع رزوه ای به‌دلیل تطبیق‌پذیری و سهولت نصب، در صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارند. برخی از کاربردهای رایج این اتصالات عبارتند از:
لولهکشی
این اتصالات به‌طور گسترده در سیستم‌های لولهکشی برای اتصال لولهها استفاده میشوند. آنها در تأسیسات لولهکشی مسکونی، تجاری و صنعتی به کار می‌روند.
صنعت نفت و گاز
اتصالات دنده ای در صنعت نفت و گاز برای اتصال خطوط لوله، شیرها و سایر اجزاء این صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها برای اطمینان از اتصالات بدون نشتی در این کاربردهای حیاتی بسیار مهم هستند.
سیستم‌های تهویه مطبوع
اتصالات رزوه ای در سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویهمطبوع برای اتصال لولهها استفاده میشوند و اتصال مطمئنی را فراهم میکنند.
تصفیه و توزیع آب
این اتصالات در تصفیه‌خانه‌ها و سیستم‌های توزیع آب برای اتصال لولهها، شیرها و پمپ‌ها به کار می‌روند و انتقال کارآمد آب را تسهیل میکنند.
ماشین‌آلات صنعتی
اتصالات دنده ای در ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی مختلف برای اتصال اجزای هیدرولیک و پنوماتیک کاربرد دارند و امکان عملکرد مناسب ماشین‌آلات را فراهم میکنند.
سیستم‌های حفاظت در برابر آتش
این اتصالات برای سیستم‌های حفاظت در برابر آتش، از جمله سیستم‌های اسپرینکلر آتش‌نشانی استفاده میشوند و اتصال مطمئن و ایمن تجهیزات حیاتی آتش‌نشانی را تضمین میکنند.
اندازه‌گیری اتصالات دنده ای
برای اندازه‌گیری این اتصالات می‌توانید از ابزارهایی مانند کولیس استفاده کنید؛ اما باید بدانید عددی که پس از اندازه‌گیری مشخص می‌شود، اندازۀ صحیحی نیست! مثلا قطر بیرونی اتصالات یک اینچی برابر با یک اینچ یا ۲۵ میلی‌متر نیست، بلکه تقریبا ۳۳ میلی‌متر است. برای به‌دست‌آوردن اندازۀ اسمی درست، پس از اندازه‌گیری قطر بیرونی (OD) اتصالات، به جدول زیر مراجعه کنید.
| Nominal Pipe Size – NPS | Outside Diameter | ||
| DN (mm) | Inch | mm | Inch |
| 6 | 1/8” | 9.728 mm | 0.383 |
| 8 | 1/4” | 13.157 mm | 0.518 |
| 10 | 3/8” | 16.662 mm | 0.656 |
| 15 | 1/2” | 20.995 mm | 0.825 |
| 20 | 3/4″ | 26.441 mm | 1.041 |
| 25 | 1” | 33.249 mm | 1.309 |
| 32 | 1-1/4” | 41.91 mm | 1.65 |
| 40 | 1-1/2” | 47.803 mm | 1.882 |
| 50 | 2” | 59.614 mm | 2.347 |
| 65 | 2-1/2” | 75.184 mm | 2.96 |
| 80 | 3” | 87.884 mm | 3.46 |
| 100 | 4” | 113.03 mm | 4.45 |
| 125 | 5” | 138.43 mm | 5.45 |
| 150 | 6” | 163.83 mm | 6.45 |
سخن پایانی
اتصالات دنده ای از اجزای ضروری سیستم‌های لولهکشی در صنایع مختلف هستند که راهی مطمئن و قابل اعتماد برای اتصال لولهها را به یکدیگر فراهم میکنند. انواع مختلفی از اتصالات نوع رزوه ای وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای منحصربهفرد خود را دارند. آشنایی با انواع این اتصالات و کاربرد آنها، نقش مهمی در انتخاب نوع مناسب دارد و می‌تواند یکپارچگیِ عملکرد سیستم لولهکشی شما را تضمین کند و مانع از نشت و آسیب آن شود. استیل پاسارگاد، تولیدکنندۀ انواع لوله و اتصالات استیل، افتخار دارد که این محصولات را با بهترین کیفیت و قیمتی رقابتی در اختیار شما قرار می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از شرایط ویژۀ فروش با ما تماس بگیرید.
پرسش و پاسخ
اتصالات دنده ای برای چه مواردی استفاده میشوند؟
این اتصالات برای اتصال لولهها به یکدیگر در کاربردهای مختلف مانند لولهکشی، تهویهمطبوع، تولید صنعتی، تولید نفت و گاز، خودروسازی، هوافضا، تجهیزات پزشکی، فرآوری مواد غذایی، صنایع شیر، آشامیدنی، دارویی و سختافزارهای دریایی استفاده میشوند.
انواع مختلف اتصالات رزوه ای چیست؟
آنها انواع مختلفی دارند که شامل کوپلینگ، زانویی، سهراهی، چهارراهی، کوپلینگ، درپوش و مهره ماسوره است و هرکدام طراحی و عملکرد منحصربهفرد خود را دارد.
چگونه می‌توانم اتصالات مناسب را برای خود انتخاب کنم؟
انتخاب اتصالات مناسب به عوامل مختلفی مانند اندازه و جنس لولهها، فشار و دمای عملیاتی و صنعت یا کاربرد خاص بستگی دارد. توجه به این عوامل در هنگام انتخاب اتصالات، برای اطمینان از سازگاری، ایمنی و کارایی سیستم لولهکشی مهم است.
