استیل بگیر و استیل نگیر چیست؟

تعداد بیشماری ورق استیل در جهان وجود دارد که هر کدام نام تجاری و ویژگی‌های منحصربه‌فرد مربوط به خود را دارند. کاربرد این ورق‌ها با توجه به خواص و ویژگی‌هایشان در صنعت متفاوت است. صنعت کاران با شناخت این مشخصات و نیاز خود بهترین و مناسب‌ترین آن‌ها را برای استفاده انتخاب می‌کنند. در یکی از رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها، ورق استیل به 2 دسته پرکاربرد استیل بگیر (مغناطیسی) و استیل نگیر (غیرمغناطیسی) تقسیم‌بندی می‌شوند. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید.

استیل بگیر و نگیر چیست؟

استیل ضد زنگ یا فولاد ضد زنگ (Stainless Steel)، آلیاژی بر پایه آهن است که کمتر از 2 درصد کربن دارد. هرچه کربن موجود در استیل بیشتر باشد سختی و مقاومت آن بالا رفته اما از شکل‌پذیری آن کاسته می‌شود. ورق‌های استیل ضد زنگ از هزاران آلیاژ ساخته می‌شوند. هر کدام با توجه به آلیاژ به کار رفته، کاربرد و خاصیت‌های متفاوتی دارند. فولاد زنگ‌نزن یا فولاد ضدزنگ (استنلس استیل) آلیاژی از فولاد است که از عناصر آهن، نیکل و کروم ساخته شده است.

اصلی‌ترین و پرکاربردترین ورق‌های استیل موجود در بازار به 2 دسته، ورق استیل بگیر و ورق استیل نگیر تقسیم می‌شوند. انواع دیگر ورق‌های استیل نیز در بازار موجود هستند که کاربرد کمتری در صنایع مخلف دارند. استیل نگیر، همان فولادهای زنگ نزن هستند که توسط آهنربا جذب نمی‌شوند و استیل بگیر، فولاد زنگ نزنی که توسط آهنربا جذب می‌شود.

تفاوت استیل بگیر و نگیر

فولادهای زنگ‌نزن سری 300 دارای نیکل هستند و جذب آهنربا نمی‌شوند و در بازار به استیل نگیر نامیده می‌شوند. فولادهای زنگ‌نزن سری 400 فاقد نیکل بوده و فقط کروم در آن‌ها به کار رفته است. همین تفاوت باعث شده خاصیت مغناطیسی فولاد زنگ نزن حفظ شود، جذب آهنربا ‌شوند و با نام استیل بگیر در بازار شناخته شوند. وجود نیکل در ترکیب شیمیایی فولادهای زنگ نزن منجر به افزایش مقاومت به خوردگی و افزایش پایداری فاز آستنیت می‌شود. مهمترین تفاوت استیل بگیر و نگیر در میزان عناصر بکار رفته در آن‌ها می‌باشد. چراکه عناصر موجود در ترکیب شیمیایی یک استنلس استیل تعیین کننده خواص و قیمت نهایی این فولادها می‌باشد.

علاوه بر این هرچقدر میزان نیکل در استنلس استیل‌ها بیشتر باشد، قیمت نهایی آن فولاد بیشتر می‌شود. به علت محدودیت منابع، فلز نیکل از ارزشمندترین فلزات جهان است و قیمت آن در سطح جهانی بالا است.  استیل نسوز 310 بالاترین قیمت را در بین گریدهای آستنیتی سری 300 دارد. یک از اصلی‌ترین علت‌های این گرانی وجود 19 الی 22 درصد نیکل موجود در آن است.

برای تشخیص استیل ضد زنگ از کربن استیل، یک آهنربا را به آن نزدیک می‌کنیم، درصورتی‌که آهنربا به استیل نچسبد مطمئنا استیل ضد زنگ یا فولاد زنگ‌نزن است؛ ولی اگر آهنربا به آن بچسبد نمی‌توان با قطعیت تشخیص داد فولاد زنگ نزن است یا فولاد کربن دار. پس برای انتخاب بهترین استینلس استیل مناسبِ کار موردنظر علاوه بر خاصیت مغناطیسی استیل باید به موارد دیگری چون سطح استیل و گرید استیل توجه کرد.

ورق‌های استیل نگیر دارای ساختار فازی آستنیتی بوده و به دو دسته سری 300 و 200 تقسیم می‌شوند که کاربردهای سری 300 به مراتب بیشتر است. هرچند تمام گریدهای آستنیتی سری 300 دارای خواص غیرمغناطیسی (نگیر) هستند. با این وجود ورق استیل  304 در بازار به ورق استیل نگیر معروف است و بیش از 50 درصد از فروش کل فولادهای زنگ نزن را به خود اختصاص داده است.

ورق‌های استیل بگیر یا سری 400 استنلس استیل‌ها به دو دسته مارتزیتی و فریتی تقسیم می‌شوند. در این نوع نیز گرید 430 با ساختار فریتی که در بازار به ورق استیل بگیر معروف است، بیشترین کاربرد را دارد. این گرید و استیل آستنیتی 316 پس از استیل 304 بیشترین فروش از فولادهای زنگ نزن به خود اختصاص داده‌اند.

انواع استیل بگیر و نگیر

ورق‌های استیل بگیر و نگیر انواع مختلفی دارند. هر کدام از انواع ورق‌ها با توجه به خاصیت و عناصر خاص خود برای کاربری‌های متفاوت استفاده می‌شود.

ورق‌های استیل نگیر به 6 دسته، ورق استیل 304 (وL 304)، ورق استیل 316 (وL  316)، 321، 309s، S310 ، 4841 تقسیم می‌شوند. ورق‌های استیل بگیر نیز به سه گروه ورق استیل 430، ورق استیل 410 و ورق استیل 420 تقسیم می‌شوند.

باتوجه به دسته بندی‌های گفته شده، در ادامه به برخی از کاربردهای انواع ورق‌های استیل اشاره کرده‌ایم:

• کاربرد ورق استیل 430: ساخت دیگهای ماشین لباس شویی وپانلهای داخلی
• کاربرد ورق استیل 410: کانتینرها، اتوبوس‌ها، مینی بوس‌ها و فریم‌های lcd
• کاربرد ورق استیل 304: صنایع غذایی، مبدل‌های حرارتی و بسته‌بندی نوشیدنی‌ها
• کاربرد ورق استیل 316: تجهیزات دارویی و پردازش شیمیایی، قطعات موتوهای جت، تجهیزات عکاسی و مخازن
• کاربرد ورق استیل 321: منیفولد اگزوز هواپیما، قطعات کوره و اتصالات انبساطی
• کاربرد ورق استیل S309: سیمان‌سازی، لوله‌کشی، کوره‌ها، پالاشگاه‌های نفت
• کاربرد ورق استیل S310: مشعل‌ها و محفظه‌های احتراق، روکش‌های کفپوش، دیگ‌های بخار و صدا خفه کن

تفاوت استیل 300 با 400

• استیل‌های آستنیتی سری 300 دارای 16 الی 26 درصد کروم و 8 الی 22 درصد نیکل در ترکیب شیمیایی خود هستند.
• میزان کروم در سری 400 حداقل 11 درصد بوده اما به 27 درصد هم می‌رسد اما مقادیر نیکل در این فولادها بسیار کم است.
• در گرید 430 (پرفروش‌ترین استنلس استیل سری 400 )، 16 الی 18 درصد کروم و 0.75 نیکل موجود می‌باشد. همچنین مقاومت به خوردگی خوبی در برابر نیتریک اسید، اسیدهای غذایی و ارگانیک می‌باشد.
• استیل‌های بگیر یا سری 400 فولادهای زنگ‌نزن عنصر نیکلی در آن‌ها بسیار ناچیز است، بنابراین قیمت تمام شده آن نسبت به سری 300 کمتر است.
• گرید 430 در مقایسه با استیل آستنیتی قیمت کمتری دارد. گرید 430 کاربردهای فراوانی در لوازم خانگی دارد و به خاطر محبوبیت‌ش بین طراحان و تولیدکنندگان جایگزین گریدهای آستنیتی شده است.

استیل نگیر بهتر است یا استیل بگیر

باتوجه به ساختار و ویژگی‌های استیل بگیر یا نگیر، هر کدام کاربرد و خاصیت خاص خود را دارند. در واقع این دو قابل قیاس نیستند، بلکه کاربردهای متفاوت دارند.

استیل بگیر یا مغناطیسی زمانی که ظاهر کار در اولویت است و شرایط محیطی سختی وجود نداشته باشد، کاربرد فراوانی دارد. افزایش عناصری مانند کروم و مولیبدن مقاومت این نوع استیل را در برابر خوردگی بالا می‌برد. عناصر تیتانیوم و نیوبیوم نیز خاصیت ضدجوش پذیری را افزایش می‌دهند.

ورق‌های استیل نگیر، پرکاربردترین استیل در صنایع مختلف است. اگرچه ورق‌های استیل نگیر نسبت به استیل بگیر قیمت بالاتری دارند اما مشخصات و مقاومت آن دلیل تفاوت قیمت را به وضوح نمایان می‌کند. ورق‌های استیل نگیر دارای قیمت‌های مختلفی بوده و صاحبان صنایع با شناخت دقیق جزئیات آن‌ها مناسب‌ترین‌ ورق‌ها را برای صنعت و تولیدات خود انتخاب می‌کنند.